DE FAMILIE FILM & TV and HUMAN present: Mirrordreams
A film by Marjoleine Boonstra
Faces stare at you, adolescents who want to move on. Up to now these students have been supported by the practical education they received, but what will happen next? They will leave school without a diploma, but with a touching resilience.
In Mirror Dreams young people from practical schools confront themselves by entering into conversation with their reflections. They speak frankly about the vulnerable sides of their existence and dream about the future: becoming a professional fireworks show organizer, taking over Dad’s business although that will be hard “because I’m not smart enough”, going on holiday to Paris… In the silences that fall, their eyes tell the rest of the story. They take us on an emotional rollercoaster ride through their lives.
Together with their teachers, who confront themselves in the same way, these students have to find a balance between career opportunities and emotional baggage. For when they have finished school, the future for most of these youngsters will be uncertain and employers’ doors will usually remain closed. Mirror Dreams paints a picture of adolescents, some with painful backgrounds, who want to make something of their lives.
direction and photography Marjoleine Boonstra, researcher and script Lieke van den Ouwelant assistant director Stef van Wijk sound Carla van der Meijs editor Patrick Janssens NCE color grading Michiel Rummens design Oskar Luijer sound design & mixing Mark Glynne sound editor Tom Bijnen music composed by Harry de Wit musicians Saskia Meijs (viola) Harry de Wit (piano, accordion, celesta) music recorded by Jannes Noorman production management Mylene Esmeijer production assistants Kristie Koehof, Maarten de Groot, Sacha van Sprundel executive producers Judith Reuten, JeanMarc van Sambeek editorial manager at HUMAN Bert Janssens producers Monique Busman and Michiel van Erp. This film was made with the support of the CoBo Fund and the GAK Institute.
Dutch reviews:
Kunst & Cultuur ‘Spiegeldromen’ Anders zijn Walter van der Kooi
7 februari 2018
Recent had de Volkskrant portretjes van jongeren met ‘een lager IQ’. Ze hadden gedroomd van beter kunnen leren, van een hogere opleiding en een hoger beroep, maar vroeger of later gemerkt dat dat er niet in zat. Ze waren openhartig, realistisch, hielden geen Facebook-schijn op (al vermeldt Niels de beperking niet op zijn Tinder-profiel) en je kreeg de indruk dat tevredenheid overheerste over hun leven met eenvoudig werk, vrienden, soms een partner. Gelukkig maar. En dromen niet de meeste mensen, ongeacht IQ, van levens, of delen daarvan, anders dan die ze leiden? Het was ontroerend en gerechtigheid: de schijnwerpers zijn meestal voor anderen.
En nu komt Spiegeldromen, documentaire van Marjoleine Boonstra, over kinderen in het praktijkonderwijs, voor wie het vmbo te moeilijk is. Ik werd nog dieper geraakt. Mimiek, motoriek, hun eigen stem, hun eigen niet-geredigeerde zinnen – dat is de kracht van televisie, boven geschreven woord en foto uitstijgend. Geregeld zie je hun gezichten in close-up, terwijl ze luisteren, denken, praten. De titel heeft letterlijke betekenis: ze praten over dromen (en hindernissen) terwijl ze in een spiegel kijken die tegelijk lens is. ‘Kunt u mij zien?’ vraagt Mylène aan Boonstra, die zij kennelijk niet kan zien maar wel horen.
Het levert grote directheid en intimiteit op. Wat confronterend is, is hun diepe, pijnlijke bewustzijn van ‘anders zijn’ en van het niet mee kunnen in de onderwijswedloop en maatschappij. Juvan verzet zich daartegen: ‘Ik ben gewoon lasser, werk meer met mijn handen dan met mijn hersens; ik vind zelf dat ik slim ben en daar gaat het om.’ Dat hij een stageplek heeft dankt hij aan de praktijkschool, aan zijn gedreven docenten, aan de stagecoördinator die werkgevers moet overtuigen van het belang deze kinderen een kans te geven; en aan de werkgever die hem een fijne jongen vindt die een kans verdient: ‘Zie ik zijn smile, dan geniet ik ook.’ Die smile is van dezelfde Juvan die in het begin van de film zegt: ‘Ik ben een man die alles laat komen, op mijn rugtas. En als ik er zat van ben kan ik huilen en dan gooi ik die tas gewoon weg. En dan groeit het opnieuw.’ Maar hij komt er. Zoals Franco zegt: ‘Het leven is zwaar, maar ik hou wel van het leven.’
De tragiek is dat de meeste van deze jongeren niet alleen moeilijk leren, maar door ‘thuis’ ook een berg andere sores en verantwoordelijkheid meetorsen. Zoals Mylène, die de zorg draagt voor haar vader en zusje, die haar moeder niet meer ziet en die je in je hart sluit. En ‘natuurlijk’ veel hardhandige of afwezige vaders. Bijna dertigduizend kinderen zitten op de 175 praktijkscholen, waarvan Boonstra er drie bezocht. Die leerlingen zullen niet allemaal zo markant zijn of hun verhaal kunnen doen als het dozijn dat de regisseur koos. En misschien ligt het succespercentage lager dan hier. Maar dat reus Jacco, een leven lang gepest, gelukkig is op de tractor die hij bij een boer als stagiair berijdt, en dat Danique van een bang vogeltje een geweldige caissière is geworden, dat is ronduit geweldig. Hulde aan hun docenten en de filmer.
Marjoleine Boonstra, Spiegeldromen, HUMAN 2Doc, maandag 12 februari, NPO2, 20.25 uur
Walter van der Kooi is tv-recensent van De Groene Amsterdammer. Hij beperkt zich niet louter tot drama.
van 13 Februari 2018 door Arjen Fortuin
De dromen van leerlingen in het praktijkonderwijs
Zap De aangrijpende documentaire Spiegeldromen laat jongeren zien die er al een tienerleven aan gewend zijn dat bijna alles wat ze willen, te hoog gegrepen is.
Praktijkonderwijsleerling Juvan (17) in Spiegeldromen (Human)
Ik was maandagmiddag al ontroerd door de beelden van de stress en ontlading van Ireen Wüst, ik had al gegrinnikt om het vele knip-en-plakwerk onder het motto #HalbeWasErbijen ik had in de vooravondprogramma’s al geconstateerd dat geen enkele tv-analist nog toekomst zag in het ministerschap van Halbe Zijlstra. Geen saaie dag dus.
Toch zijn die uitzendingen niet de reden waarom ik mij deze televisiedag zal blijven herinneren. Dat is de aangrijpende documentaire Spiegeldromen die Marjoleine Boonstra voor Human maakte over leerlingen in het praktijkonderwijs. Dat is de bezemwagen van het Nederlandse onderwijssysteem, de scholen waarop de jongeren belanden voor wie het VMBO te hoog is gegrepen.
Boonstra bedacht een doodeenvoudige structuur voor haar film: ze filmde de jongeren door een spiegel, zodat ze tegen hun eigen spiegelbeeld praten over hun leven en hun dromen. Bij de dromen doen ze vaak hun ogen dicht.
Je hart breekt, keer op keer. Een van de eersten is Juvan, een bepukkelde jongen die vertelt hoe zijn rugzak steeds groeit, tot je gaat „huilen ofzo” en hem afgooit, waarna hij weer aangroeit. „Ik ben zo’n jongen die aandacht nodig heeft.” Later wil hij „miljonair worden, sowieso”. Het woord miljonair is bijna niet te verstaan. „Je moet proberen er een mooi leven van te maken, mijn kinderen blij te maken, mijn vrouw niet te slaan.” Dat doet een echte man niet. Een zeventienjarige die zich allereerst voorneemt later zijn vrouw niet te slaan – zo’n kind heeft wat meegemaakt.
Achter hun woorden zie je de scherven van het soort jeugd dat je niemand gunt: van eigen aandoeningen (autisme, depressie, woedeaanvallen), ruziënde ouders, pesterijen op school, agressieve vaders, afwezige moeders, sterfgevallen.
De dromen zijn meestal al aan de beperkte mogelijkheden aangepast: „Wat ik het liefst zou willen, maar dat zal heel erg moeilijk worden”, begint de zeventienjarige Franco. Wat volgt is geen miljonairsdroom, maar „professioneel vuurwerkafsteker worden”. Daarvoor zou hij nog tien jaar naar school moeten. Een andere jongen had eigenlijk het bedrijf van zijn vader willen overnemen, „maar daar ben ik niet slim genoeg voor”. Die ontdekking was wel een teleurstelling.
Spiegeldromen laat jongeren zien die er al een tienerleven aan gewend zijn dat bijna alles wat ze willen, te hoog gegrepen is. In beelden uit de klas zien we een docente met engelengeduld het verschil tussen horizontaal en verticaal uitleggen. En hoe je zes door vier deelt. Een jongen die schitterende droedels tekent tijdens zijn rekenles, zegt vrede te hebben met zijn cijfer. „Een twee is hoog voor mijn doen.”
Er is een jongen die tijdens een praktijkles opgelucht constateert dat de opdracht minder moeilijk was dan hij had verwacht. Die opdracht was: snijd de champignons in vieren, of in zessen als het grote zijn. Dat is natuurlijk niet zo’n moeilijke opdracht, maar als je in je hele schoolleven alleen maar hebt meegemaakt dat alle opdrachten altijd moeilijk zijn – dan durf je er niet meer op te vertrouwen dat je wat dan ook kunt.
Er zitten bijna dertigduizend leerlingen op 175 scholen voor praktijkonderwijs in Nederland. Voor de jongeren in Spiegeldromen wordt met hart en ziel gezorgd en je ziet hoe dat vruchten afwerpt, zoals bij een meisje dat helemaal is opgebloeid tijdens haar stage bij een drogisterij.
Tegelijk wéét je dat lang niet al deze jongeren goed terecht zullen komen: in veel gevallen is er al te veel gebeurd. Sommige mensen komen nooit meer uit de knoop.
De vakjury voor de keuze van de Nationale Onderwijsfilm 2018 Heeft unaniem deze eretitel toegekend aan de onderwijsfilm Spiegeldromen.
De spiegel als metafoor: zie jezelf , zie de ander, zie je zelf in de ander en zie de ander in jezelf.
Het onderwerp van deze indringende én ontroerende film is al vaker aan bod gekomen, maar niet op deze manier: leerlingen van de praktijkschool gaan de confrontatie aan met zichzelf, door in gesprek te gaan met hun eigen spiegelbeeld.
In de prachtige vondst om de kinderen naar zichzelf te laten kijken, brengt de camerafocus je letterlijk heel dichtbij: door het oog van de camera zie je de jongeren echt in de ogen, persoonlijk en heel intiem; hun gezichten vertellen dan het verhaal en soms zegt één zin al genoeg.
Het is heel bijzonder om te zien hoe Marjoleine Boonstra het vertrouwen van de leerlingen zo heeft kunnen winnen dat ze in alle openheid vertellen over de zo kwetsbare kanten van hun bestaan. Ze verschijnen groots in hun kwetsbaarheid.
De film toont ons jongeren, die ondanks hun - soms pijnlijke - achtergrond overeind willen blijven en die verder willen; die ondanks alle tegenslagen een bewonderenswaardige veerkracht laten zien.
Toch is “Spiegeldromen” niet zomaar een film over leerlingen van een praktijkschool, niet zomaar een film over kwetsbare jongeren: deze indringende film toont niet alleen de dromen, de pijn en het verlangen van deze jongeren, de film biedt ook een spiegel aan ons, kijkers. In het oprechte verhaal van de ander, de jongere, zie je en herken je jezelf.
Het melodieus gecomponeerde lied van de film, stelt een kritische, dwingende vraag aan de kijker: “Heb jij mij wel echt gezien? Zie je wie ik ben, wat ik kan en verlang? Zie je wat ik te bieden heb. Ik, de leerling in jouw klas, de stagiaire in jouw zaak, het meisje dat je zo vriendelijk bij de kassa helpt. Bied jij, bied jouw school, jouw bedrijf, jouw instelling, mij bemoediging en vertrouwen zodat ik volledig tot bloei kan komen?”
Regisseur Marjoleine Boonstra neemt de kijker niet alleen mee in de vraag naar de balans tussen carrièrekansen en de emotionele bagage van de leerlingen, maar ook, en misschien vooral, naar de spiegel voor onszelf en onze verhouding tot de ander.
Daarmee laat deze film je zien waartoe onderwijs ten diepste bestaat: om de dromen en ambities van kinderen op een eigen plaats in de wereld waar te kunnen maken. In een tijd van streven naar excellentie, laten deze jongeren in gesprek met zichzelf excellentie in de meest pure betekenis zien.
En zo laat de film Spiegeldromen zien wat in de andere films verteld wordt. Een ontroerende film, een echte “must see” en daarmee een verdiende drager van de eretitel “Nationale Onderwijsfilm 2018”.
Spiegeldromen wint publieksprijs én juryprijs voor beste Nederlandse Onderwijsfilm van 2018
