MOVIES THAT MATTER 2023 about LOST VETERANS:

Deeply moving documentary about a group of Dutch army veterans with PTSD, who found a shelter at The Home Base. Honest and vulnerable, they talk about their demons and their struggle to connect with society. Beautifully serene, Marjoleine Boonstra captures their intense experience.

Roy is battle ready. Always. Sometimes in the supermarket, he’s taking positions like he was on the battlefield. He struggles with chronic PTSD, the result of his military missions in Afghanistan. Peter has served as paramedic on many missions and recognizes the fear in a veteran’s eyes. Jaap meditates and sings to keep his ‘murderous lust’ under control. ‘Mission First!’, they were always told. If they couldn’t deal with it, they’d better toughen up.

Together with other veterans, the men found help and a shelter in a place in the woods called The Home Base. Stuck in regular psychological help, they struggle with work and housing. Many lost their families and fled into alcohol or drug addiction, violence or suicidal thoughts. With her deeply human approach, filmmaker Marjoleine Boonstra lets us see straight into their hearts and souls. Supported by beautiful voice-over lyrics read by actor Pierre Bokma.

Director Marjoleine Boonstra D.O.P. Marjoleine Boonstra, Stef van Wijk Sound Kees de Groot Edit Gys Zevenbergen Texts Celine Linssen Voice Pierre Bokma Music Harry de Wit Edit clips end color grading Michiel Rummes Sound post processing Paul Gies en Marc Lizier Image post Processing Jan Jaap Kuiper Grafic design and VXF Christiaan de Rooij Research and script Marjoleine Boonstra Lies Janssen Producers Femke Wolting Bruno Felix Creative Producer Francine Hofstee Executive Producer Anja Cloosterman Sasja Opdam Production Manager Jael Ragowan Commission Editor Manon van der Sluijs Submarine production in cooperation with HUMAN supported by NPO-fund 2023 copyright Submarine & HUMAN

DOCUPDATE FEB 2023 over VERDWAALDE VETERANEN:

FEBRUARI 25, 2023  HELMUT BOEIJEN 

Verdwaalde Veteranen

Ze komen uit een caravan, van het leger des heils of uit het bos. Daar kwamen ze dan weer terecht door ‘vredesmissies’ in Libanon, Bosnië, Rwanda, Cambodja, Haïti, Irak en/of Afghanistan. En nu hebben ze een plek gevonden bij de Thuisbasis Veteranen in Eelde, ver weg van de burgermaatschappij waar ze ooit voor hebben gevochten, maar nu niet meer kunnen aarden. Omdat ze als oud-militairen nu eenmaal altijd ‘aan’ staan.

In deze veilige omgeving voor Verdwaalde Veteranen (72 min.) weten ze hoe ‘t voelt als de structuur en broederschap van het leger definitief zijn weggevallen, herkennen ze ‘veteranenogen’ en kunnen ze ermee dealen als het verleden weer eens een slinkse inhaalmanoeuvre maakt. Zelfs als je daardoor met een bijl tekeer gaat in huis. Dan trekt iedereen zich even terug op zijn kamer, doet de deur op slot en laat de storm uitrazen.

Daar ook is de camera van regisseur Marjoleine Boonstra (Spiegeldromen, Het Wonder Van Le Petit Prince en Code Groen), die hun posttraumatische stressstoornis (PTSS) diep in de ogen tuurt en er tegelijkertijd omheen probeert te kijken: naar gebroken en geknakte mannen die hun psyche en leven maar al te graag op orde brengen. Net als hun begeleiders heeft ook de filmmaakster gelukkig soms aan een half woord genoeg.

Boonstra laat hen zien binnen de omgeving waar ze nu leven: in de keuken, met agressieve metalmuziek. Bij een nabijgelegen meertje opdrukkend, elke keer net een keertje meer, en daarna ontspannen in het water. En in een kapel, in een intieme dialoog met hun God. Hoewel de thuisbasis ongetwijfeld rust brengt, kan een enkel beeld of geluid zomaar een herinnering triggeren, hen terugbrengen naar een tijd van dood en verderf.

Zij maakt die herbelevingen tastbaar, door ze letterlijk in hun huidige leven en omgeving te plaatsen. Deze sensitieve film wordt zo bijna een zintuiglijke ervaring. Gewone burgers krijgen daardoor de kans om even in de belevingswereld te stappen van een getraumatiseerde veteraan, die bepaalde ervaringen, (schuld)gevoelens en ‘moordlust’ maar niet kan kwijtspelen – en daardoor zijn baan, huis en/of gezin is kwijtgeraakt.

Schrijfster Céline Linssen heeft zulke ervaringen, dat verlies vooral, bovendien in woorden weten te vatten, die door acteur Pierre Bokma aan de buitenwereld worden toevertrouwd. Al die bouwstenen tillen Marjoleine Boonstra’s film uit boven de individuele ervaring, naar dat universele gevoel van de gewonde soldaat. Van iemand, zoals één van de veteranen ‘t treffend uitdrukt, die keihard moet werken om normaal te doen.

https://open.spotify.com/episo...

Gebruik bovenstaande link om de podcast aflevering te beluisteren

Stoer

De Groene Amsterdammer
14 jun 2023 06:19 © Copyright 2023 De Groene Amsterdammer All Rights Reserved Rubriek: KUNST&CULTUUR
TELEVISIE Verdwaalde veteranen

Uit compassie gemaakt en compassie wekkend is de documentaire Verdwaalde veteranen van Marjoleine Boonstra. We ontmoeten zes
mannen, wonend in 'Thuisbasis Veteranen' in de Drentse bossen: 'de plek waar jij je rugzak uit kunt pakken'. Wie grijnst om die reclameachtige webtekst schaamt zich al snel, want hij is raak en ieders rugzak is akelig vol. Eer ze daar onderdak vinden is er veel gebeurd: de militaire beroepskeuze die sterk bepalend was voor hun identiteit. Het uniform dat daar symbool voor is en dat stond voor positie, regels, structuur en, zeker bij uitzending op 'vredesmissie', voor kameraadschap, lotsverbondenheid. De missies zelf (de thuisloosheid; soms criminaliteit; onbeheersbare agressie, naar buiten of juist naar binnen geslagen. Dat alles meestal gelabeld met de diagnose PTSS.En dan rest, op die stille, prikkelarme plek, naast gesprekken, medicatie die de ergste angsten en slapeloosheid moet dempen. Die vaak versterkt moet('daar krijg je een paard mee omver') om nog effect te hebben. Maar die soms ook zo sterk onderdrukt dat vroeg of laat de ketel juist explodeert.Marijke Dekker, locatiecoördinator, was zelf militair en beseft dat de vrijheid van de burgermaatschappij problematisch kan zijn voor wie militaire structuur gewend is. Zeker voor zwaar beschadigden. En dat zij als hulpverleners vaak weinig kunnen bieden. Behalve rust, met rust laten, regelmaat en de weg naar therapeuten. En, belangrijker misschien, die letterlijke thuisbasis waarin ze tenminste elkaar hebben - mannen die ook zonder woorden begrijpen wat de ander doormaakt. Die meteen zien hoe die eraan toe is. Zoals de hond die 's nachts de bewoners afgaat, 'weet' wie het moeilijk heeft, angst voelt en die troost. Tot er een 'nieuwe' lotgenoot komt die alle ramen met een bijl inslaat, en als die is weggehaald (hij zou nu in het bos slapen) komt bijna niemand nog om samen kof􀀁e te drinken:bijkomen in isolement. 'Waar is je fiets?' vraagt Boonstra aan een bewoner. Die heeft hij achtergelaten bij het spoor waar hij voor de trein wilde springen. Maar 'te laf'. 'En hoop, toch nog, op een of andere manier.' Hij lacht hard. Door merg en been. Vormgeving, geluids- en stilte decor, muziek (Harry de Wit) - ze zijn prachtig. Diep respect voor deze ooit stoerste aller mannen die ultieme kwetsbaarheid tonen om begrip te kweken voor zichzelf en lotgenoten. En akelig besef van wat oorlogen toen en nu aanricht(t)en buiten directe dood en vernietiging. Op termijn. Denk aan Pat Barkers Regeneration -trilogie, over hun Britse lotgenoten in de Grote Oorlog. Al werden die klaargestoomd voor terugkeer naar het front.

Walter van der Kooi

Marjoleine Boonstra, Verdwaalde veteranen, Human, 2Doc, donderdag 22 juni, NPO2, 22.18 uur

https://www.vprogids.nl/documentaires/lees/artikelen/2023/Verdwaalde-veteranen-indrukwekkende-documentaire-over-veteranen-met-ptss.html

Marjoleine Boonstra maakte Verdwaalde veteranen, een indrukwekkende documentaire over de Thuisbasis, waar veteranen wonen die tijdens hun missies ernstige PTSS opliepen. Vaak verslaafd en dakloos, vervreemd van familie en vergeten door Defensie. En toch. ‘Als ze vandaag naar Afghanistan worden uitgezonden, gaan ze gelijk terug.’

Naar Kandahar is het 5230 kilometer, naar Srebrenica 1367 kilometer en naar Bovensmilde negentien kilometer. Zestien plaatsnamen, op rood-wit-blauw geschilderde houten bordjes, zijn aan een paal gespijkerd. Verderop staat een trampoline waar gezellige kippen omheen scharrelen. We zijn in Eelde, op het erf van Thuisbasis Veteranen. Hier wonen veteranen die tijdens hun missies ernstige PTSS hebben opgelopen. Niet zelden zijn ze verslaafd en dakloos als ze hier komen, sommigen komen ze uit de gevangenis. Met hulp van begeleiders en therapie proberen ze hun leven weer enigszins op orde te krijgen.

Marjoleine Boonstra maakte voor omroep Human Verdwaalde veteranen; een buitengewoon indrukwekkende documentaire over deze unieke plek en zijn bewoners. Of iemand aan PTSS lijdt, is aan de buitenkant niet te zien, maar bij de mannen die in deze film hun verhaal doen is het maar al te zichtbaar. De starende, doodse blik in hun ogen spreekt boekdelen. Veteranenogen noemt Peter dat. Hij heeft als militair verpleegkundige dingen meegemaakt die ertoe hebben geleid dat hij nu hier zit. Een man van in de zestig, klein van stuk, die in de film zegt dat hij op een dag misschien terug kan naar Hoorn. Daar wonen zijn kinderen.

Op deze koude maandagochtend in mei wordt er een verhuisbusje ingeladen. Bestemming Hoorn. Locatiemanager Marijke Dekker vertelt dat er een aanleunwoning voor Peter is gevonden, met passende hulp. Zijn eerste kleinkind kan elk moment geboren worden. Opa Peter zal om de hoek wonen, in plaats van twee uur verderop in Eelde.

Rugdekking

Marijke Dekker kwam in 2015 als stagiair bij de veteranenopvang terecht, nu is ze hier de baas. Ze wist al heel jong dat ze bij Defensie wilde werken. Na haar vooropleiding werd ze op haar achttiende uitgezonden naar Afghanistan. Het is geen noodzaak dat de begeleiders hier zelf veteraan zijn, maar het helpt wel, beaamt Dekker. Je snapt elkaar en er is wederzijds respect. De buitenwereld, zo zegt iemand in de film, daar lopen de nukubu’s rond, de nutteloze kutburgers die geen benul hebben van wat het betekent om uitgezonden te worden.

Daarom is het goed dat er mensen zijn als oud-marinier Klaas Wit, die met zeven missies de meest ervaren veteraan is die hier rondloopt. Op zijn negentiende was hij betrokken bij de bevrijding van de gekaapte basisschool in Bovensmilde, dertig jaar later heeft hij als majoor in Afghanistan orders gegeven die sommige jongens wellicht hebben beschadigd. Wit benadrukt dat van alle militairen maar één tot twee procent PTSS oploopt, maar toch knaagt zijn geweten wel eens. ‘Ik was er niet voor de jongens, ik was er om die missie uit te voeren.’ Nu is hij degene die met de bewoners in het Paterswoldse meer gaat zwemmen, of ze meeneemt naar de markt in Groningen. ‘Dat is voor de meesten al heel wat.’

Uitputtingsslag

Zo’n ogenschijnlijk onschuldig bezoekje aan de markt kan van alles triggeren. Een mensenmassa, onverwachte geluiden, geen muur om rugdekking tegen te zoeken. Voor iemand met PTSS loert overal gevaar. Het is een onzichtbare uitputtingsslag die ertoe leidt dat sommigen het liefst de hele dag op hun kamer blijven. Aan begeleiders als Dekker en Wit de taak ze daaruit te krijgen. Op verhullend hulpverlenersjargon zul je ze hier niet betrappen: het beest wordt bij de naam genoemd en in de bek gekeken. De Thuisbasis is een woonvoorziening waar alle denkbare problemen samenkomen: verslaving, financiële problemen, huiselijk geweld. Want PTSS, dat heb je niet alleen. De begeleiders proberen het contact met de getroffen families te herstellen. ‘Soms hebben ze thuis al zo veel stukgemaakt voordat PTSS geconstateerd werd,’ verzucht Wit. ‘Kinderen willen dan niks meer met hun vader te maken hebben.’

Het kan jaren duren voordat PTSS wordt vastgesteld, legt Dekker uit, en dan nog zijn er veel jongens die ontkennen dat ze het hebben. ‘Uit schaamte, omdat ze niet eens zo veel hebben meegemaakt. Maar ook als je alleen op een kamp hebt gezeten kun je PTSS oplopen. Elke dag zijn er bombardementen, gaat het alarm af. In Kamp Holland zaten 1500 man, waarvan er maar 300 buiten kwamen. De rest is ondersteuning. Monteurs die de menselijke resten van de voertuigen moeten afschrapen en ze moeten schoonspuiten omdat alles onder het bloed zit. De dames in het mortuarium die ervoor zorgen dat de doden er een beetje respectabel uitzien voor de familie. Daar hoor je nooit iemand over, alleen over de mensen die de poort uitgaan.’

Haantjesgedrag

Klaas Wit wil ook nog wel iets kwijt over die schaamte waar veel veteranen mee kampen. ‘Binnen Defensie heerst een machocultuur: een ander heeft veel meer heeft meegemaakt en die heeft nergens last van, dus dan zeg je niks. Weet je waar het al misgaat? Als de VN aan Defensie vraagt om mensen voor een missie, is er geen generaal die dan zegt: kunnen we niet. Als je aan het Korps Mariniers vraagt of ze honderd man kunnen leveren, zeggen ze ja. Pas daarna denken ze: waar moet ik die vandaan halen? Het is haantjesgedrag. Ze willen laten zien dat ze altijd paraat staan, terwijl ze eigenlijk niet genoeg mensen hebben. Dus trekken ze jongens die eigenlijk niet geschikt zijn een groen pak aan.’

Een groepje mannen komt binnenstommelen, tussen hen in Peter in zijn grijze joggingpak. Hij komt nog even gedag zeggen voor hij definitief naar Hoorn vertrekt. ‘Jeetje Peet, ga je echt weg man?’ zegt Wit terwijl hij hem stevig omhelst. Ook Dekker sluit de geëmotioneerde Peter in haar armen. ‘Pas goed op jezelf en heel veel geluk met je kleinkind. Stuur een foto hè?’ ‘Ja, ik hoop dat je snel opa wordt, je ziet er in elk geval wel zo uit,’ lacht Wit. Als Peter nog wat draalt, wordt hij vrolijk de deur uit gebonjourd. ‘En nou opdonderen, Peet!’

Na vertrek wordt de navelstreng doorgeknipt. ‘We bellen nog een keer, maar dan houdt het wel op. Hier word je uiteindelijk niet gelukkig. Wel tevreden misschien, maar het geluk dat je in een gezin of familie kunt vinden, vind je hier niet. En we moeten ervoor oppassen dat wij niet het gezin worden.’ Soms gebeurt dat toch. Een enkeling krijgt een indicatie voor langdurige zorg en gaat nooit meer weg. ‘Je wilt het liefst dat iedereen uitstroomt, maar je moet ook realistisch zijn,’ vindt Marijke Dekker. ‘Dan is hier blijven het hoogst haalbare.’

Kwetsbaar

De ene bewoner is 75, de ander 34. Maar één ding hebben ze gemeen: een haat-liefdeverhouding met Defensie. ‘Ze voelen zich in de steek gelaten, maar als ze vandaag worden uitgezonden naar Afghanistan gaan ze gelijk terug,’ zegt Dekker. Ze missen de structuur en de saamhorigheid.

Wie de documentaire van Marjoleine Boonstra ziet, begrijpt iets van die paradoxale houding. Maar belangrijker is dat je met eigen ogen ziet hoe ontwrichtend PTSS is voor deze mannen en hun families. Hoewel het een intieme en eerlijke film is waarin de hoofdrolspelers zich kwetsbaar tonen, zijn alle betrokkenen ingenomen met het resultaat. Klaas Wit vindt het goed dat het nauwelijks gaat over wat de jongens nu precies hebben meegemaakt. Dat doet er eigenlijk ook niet toe. Misschien, zo hopen ze in Eelde, worden er dankzij deze film veteranen bereikt die niet van het bestaan van deze plek wisten, of zijn er familieleden die zich melden. Een paar jaar geleden stond er in de Volkskrant een verhaal over de Thuisbasis, toen werden ze ook gebeld door mensen die zich zorgen maakten over hun vader, zoon of broer.

Het maken van de documentaire was wel ingrijpend voor de bewoners, zegt Marijke Dekker. ‘Al met al heeft het hele proces drie jaar in beslag genomen. Ik heb Marjoleine wel eens naar huis gestuurd omdat de jongens het echt niet aankonden. Te onrustig. Elke keer waren ze weer van slag. Soms kwam ze hier maar was er geen gesprek te voeren, of ze kwamen gewoon niet opdagen. Maar ze heeft alle tijd genomen en is zo respectvol te werk gegaan. Toen de jongens de film hadden gezien, waren ze allemaal ontzettend blij.’